Dünya görüşü, dünyada yol bulmamıza yarayan düşünsel bir harita gibidir.
Herhangi bir düşünce sisteminin temellerini sorgulamayı sürdürdüğünüzde belirli bir başlangıç noktasına varırsınız. Kendiliğinden var olan bir şeyin, yani her şeyin kaynağı olan mutlak gerçekliğin kabul edilmesi gerekmektedir… Her düşünce sistemi belirli bir temel ilkeyle başlar. Tanrı’yla başlamıyorsa, yaratılışın bir boyutuyla başlayacaktır…1
Yedi Önemli Dünya Görüşü2
Yedi Önemli Dünya Görüşünün Karşılaştırılması3
Bu tablo ekranın bu çözünürlüğünde görüntülenmek için maalesef fazla büyüktür. Lütfen ya cihazınızı geniş ebada çevirin ya da makaleyi daha büyük bir ekranda açınız.
| Teizm | Atezim | Deizm | Sınırlı Tanrıcılık | Panenteizm | Panteizm | Politeizm |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tanrı | bir; sınırsız; kişisel | yok | bir; sınırsız; kişisel | bir; sınırlı; kişisel | bir; sınırsız potansiyel güç; dünyaya etkisi sınırlı | bir; sınırsız; kişisel değil | iki ya da daha fazla; sınırlı; kişisel |
Evren ve Dünya | ex nihilo yaratılmış; sınırlı; geçici | yaratılmamış; sonsuz/kalıcı (maddi) | ex nihilo, yaratılmış; sınırlı; geçici | ex materia ya da ex nihilo yaratılmış; sonsuz/kalıcı | ex materia ya da ex deo yaratılmış; sonsuz/kalıcı | ex deo, yaratılmış; sonsuz/kalıcı (maddi olmayan) | ex materia, yaratılmış; sonsuz/kalıcı |
Tanrı-Dünya ilişkisi | Tanrı hem dünyadadır hem de dünya dışındadır (içkin ve aşkın) | evren yalnızdır / dünya yalnızdır | Tanrı dünya dışındadır ve dünyaya müdahale etmez | Tanrı dünya dışındadır ve/veya dünyada | Tanrı’nın varlığı dünya dışındadır ama dünyaya müdahale eder | Tanrı dünyadır | tanrılar dünyada |
Mucize | mümkün ve gerçekleştiği görülür | mümkün değil | mümkün olabilir ama gerçekleştiği görülemez | mümkün olabilir ama gerçekleştiği görülemez | mümkün değil | mümkün değil | mümkün değil, sadece bazı sıradışı olaylar olur |
İnsan doğası | ruh-beden; ebedi | yalnız beden; fani | beden fani; ruh ebedi | beden fani; ruh ebedi | beden fani; ruh ebedi (bu görüşe katılmayanlar da vardır) | beden fani; ruh ebedi | beden fani; ruh ebedi |
İnsan kaderi | ödül veya ceza almak üzere dirilmek | yok olma | ruhun ödüllendiril-mesi veya cezalandırıl-ması | ödüller ve/veya cezalar | Tanrı’nın belleğinde yaşamaya devam | reenkarnasyon (ruh göçü); Tanrı’yla birleşme | tanrısal ödül veya ceza |
Kötülüğün başlangıcı | özgür seçim | insani cehalet | özgür seçim (ve/veya cehalet) | Tanrı’nın iç mücadelesi-nde | Tanrı’nın gerekli bir özelliği | bir yanılsama | tanrılar arasındaki mücadelede |
Kötülüğün sonu | Tanrı tarafından yenilecek | insan tarafından yenilebilir | insan veya Tanrı tarafından yenilebilir | insan veya Tanrı tarafından yenilebilir | insan veya Tanrı tarafından yenilemez | Tanrı tarafından yeniden absorbe edilecek | tanrılar tarafından yenilmeyecek |
Ahlâk sistemin temeli | Tanrı’da temellenir | insanda temellenir | doğada temellenir | Tanrı veya insanda temellenir | değişken bir Tanrı’da temellenir | doğa ile özdeş olan Tanrı’nın daha aşağı görünümlerinde temellenir | tanrılarda temellenir |
Ahlâk sistemin doğası | mutlak | göreli | mutlak | göreli | göreli | göreli | göreli |
Tarih ve Erek | belli bir doğrultuda süren; amaçlı; sonu Tanrı tarafından belirlenmiş | belli bir doğrultuda süren veya tekrara dayalı; amaçsız; sonsuz | belli bir doğrultuda süren; amaçlı; sonsuz | belli bir doğrultuda süren; amaçlı; sonsuz | belli bir doğrultuda süren; amaçlı; sonsuz | kendini tekrar eden; yanılsamalara dayalı | kendini tekrar eden; amaçlı; sonsuz |
Hristiyan bir dünya görüşü geliştirmemizin zorlu ve acı dolu bir çaba olacağını anlamalıyız. Bu zorlu çabanın ilk aşaması içimizdeki putları söküp atmak, sonraki aşamasıysa dışımızdaki günahlı, İsa’yı reddeden dünyayla yüzleşmek olacaktır.4
Bir Dünya Görüşünün Temel Unsurlarını Anlamak için Sorulan Yedi Soru5
- Aslî veya esas gerçeklik (gerçekten gerçek) nedir?
- Dışsal gerçekliğin (etrafımızdaki dünyanın) doğası nedir?
- İnsan nedir?
- Ölen insana ne olur?
- Herhangi bir şeyi niçin ve nasıl bilebiliriz?
- Doğru ve yanlışı nasıl bilebiliriz?
İnsanlık tarihinin anlamı nedir?
- 1Nancy Pearcey, Total Truth: Liberating Christianity from its Cultural Captivity (Wheaton, Illinois: Crossway Books, 2005).
- 2Norman L. Geisler & William D. Watkins, Worlds Apart: A Handbook on Worldviews (Grand Rapids, MI: Baker Book House, 1991), s. 16.
- 3A.g.e. s. 260-261. Bir dünya görüşünü benimsemiş herkes bu maddelerin hepsini onaylamayabilir ama genelde bunlar geçerlidir.
- 4Pearcey, Total Truth
- 5James W. Sire, The Universe Next Door: A Basic Worldview Catalog, 4. baskı, (Downers Grove, Illinois: InterVarsity Press, 2004)
