Pastörlerin Etik Kodları

Türkiye Kilisesi’nin son yıllarda maalesef gelişimi yavaşlamıştır. Bunun kilisenin dışından ve içinden kaynaklanan çok çeşitli nedenleri vardır. Dış nedenlerin birçoğunu kilise direkt olarak değiştiremeyebilir ama iç nedenleri değiştirmek çoğunlukla kilisenin kendi elindedir. Kilisenin gelişmesini etkileyen en önemli iç nedenlerden ikisinin kilise yönetimi ve önderlerin nitelikleri olduğunu düşünüyorum. Düşük verimli, hantal, kaotik, vizyonsuz, topluluktan kopuk vb. yönetimler kiliselerin gelişmelerini olumsuz etkilemekle birlikte bunu başka bir yazıda ele almayı umuyorum. İyi bir kilise yönetiminin nasıl olması hakkında düşündüğümüzde genellikle önce önderliğin tekli veya çoğul olması gibi konular hakkında düşünürüz. Bu konular önemlidir ama en önemli ve bunlardan önce düşünmemiz gereken konu önderin veya önderlerin iyi önder olmaları gerekliliğidir. Kiliseler iyi önderlerle sağlıklı şekilde işler ve gelişir. Önder veya önderler yeterince iyi olmazsa en iyi sistem uygulansa bile kilisenin sağlığı ve gelişimi bozuk olacaktır. Bu nedenle bu makalenin esas amacı iyi önderlerin gerekliliğine dikkat çekmek için önderlerin nitelikleri konusunda pastörlerin etik kodlarını gündeme getirmektir.

Önder veya önderler yeterince iyi olmazsa en iyi sistem uygulansa bile kilisenin sağlığı ve gelişimi bozuk olacaktır.

Kutsal Kitap, pastörlerin niteliklerinin neler olması gerektiğini bize bildiriyor. Bu konuda özellikle öne çıkan metinleri 1. Timoteos 3:1-7, Titus 1:6-9 ve 1. Petrus 5:1-4’te okuyabiliriz. Kiliseler pastörlerin hem seçiminde hem de hizmetlerinin devamında bu nitelikleri pastörlerden beklemelidir. Kilise önderliği, kiliseye yıllarca sadık şekilde katılmış kişilere bağışlanan makamlar değildir. Ayrıca sadece teolojik eğitimini yeterli görüp diğer niteliklerini önemsemediğimiz kişilere teslim edilebilecek pozisyonlar da değildir. Seçilecek önderin Kutsal Kitap’ın gereklerine her açıdan uygun olması gerekir.1 Kiliselerin gelişmeleri için nitelikli pastörlerin olması tek başına yeterli değildir ama bu niteliklere sahip pastörlerin olduğu kiliseler gelişime açık kiliseler olurlar. Eğer pastörler nitelikli değilse maalesef kilisenin gelişimine köstek olurlar. Çünkü önder, topluluğu İsa Mesih’in benzerliğine yönlendiren, teşvik eden ve bu yönde kiliseye yardım eden kişidir. Bir açıdan lokomotif gibidir. Lokomotif bozuksa veya iyi çalışmıyorsa tren ya gitmez ya da ağır aksak gider. Ruhsal hayatta ise aslında ileri gitmeyen kilise yerinde bile durmuyordur, geriye gidiyordur.

Pastörlerin Kutsal Kitap’ta okuduğumuz nitelikleri ideal niteliklerdir. Bir pastör çok iyi derecede bu niteliklerin hepsine sahip olmayabilir ama aynı zamanda pastörün çağrısı, bu niteliklere sahip birine dönüşme ve Tanrı’nın onu yapmak istediği kişi olma çağrısıdır.2 Dolayısıyla pastör seçilen kişi, Kutsal Ruh’un yönetiminde yaşayarak her geçen gün gelişim göstererek ve dönüşerek Kutsal Kitap’ta belirtilen niteliklere daha çok sahip olmalıdır. Bu dönüşüme direnen önder aslında Kutsal Ruh’a karşı direnmiş olur.

Bununla birlikte önder, hizmetinin gereği çeşitli güncel meselelerle karşılaşmaktadır. Bu meselelerde Kutsal Kitap’ın buyruklarına, ilkelerine uygun hizmet etmesi gerekir. Bu nedenle bu buyrukların, ilkelerin, güncel meselelere uyarlanması ihtiyacı vardır. Bu da pastörler için etik kodları oluşturulması ihtiyacını ortaya çıkarır. Etik kodları Kutsal Kitap’ın sözlerinin yerini alamaz ama bu sözleri kaynak kullanırsa pastörler ve kiliseler için bir kılavuz veya ölçü vazifesi görebilir. Bu kılavuza bakarak standartlara uyan pastörler Kutsal Kitap’taki niteliklere uygun hizmet etmiş olurlar. Dolayısıyla etik kodları, Kutsal Kitap’ın yerini alan veya alternatifi değil, önderlerin iyileştirilmesine yardım eden ikinci derecede bir rehberdir.

Ülkemizde pastörlerin bir başkasına veya başkalarına hesap verme alışkanlığına sahip olmaması önemli bir sorundur. Birçok önder kendini nitelikli bir hesap verme yönteminden muaf tutar. Kendisine doğru dürüst hesap sorulmayacağını bilen önder kolaylıkla tanrısal niteliklerden uzaklaşabilir veya bu niteliklere ulaşmak için fazla çaba göstermeyebilir. Burada asıl sorun önderlerin hesap verdiği yönetim sistemlerini yaşama geçirebilmektir. Bunu gerçekleştiremeyen kiliseler için bu bir zayıf noktadır ve bu kiliseler her zaman yaralanmaya açık olacaklar ve gelişemeyeceklerdir.

Kendisine doğru dürüst hesap sorulmayacağını bilen önder kolaylıkla tanrısal niteliklerden uzaklaşabilir veya bu niteliklere ulaşmak için fazla çaba göstermeyebilir.

Günahı düşündüğümüzde daha çok aklımıza görünen, dikkat çeken günahlar geliyor. Örneğin cinsel günahlar, fiziksel günahlar gibi; fakat adaletsizlik, haksızlıkları görmezden gelmek, kardeşlere baskı uygulamak, kabalık vb. şeyler de günahtır. Bir pastör cinsel günah işlediğinde bundan rahatsız oluyoruz ama kardeşlere kaba davrandığında da rahatsız olmalıyız. Kutsal Ruh her türlü günahtan tiksinir. Kilise her türlü günahı ele almalı ve Kutsal Kitap’a uygun şekilde çözebilmelidir. Buna pastörlerin günahı dahildir. Aksi halde Kutsal Ruh günaha duyarlılığını kaybetmiş bir kilisede etkili bir şekilde çalışmayacak ve günahın yoğunluğuna bağlı olarak gittikçe çekilecektir.

Kutsal Kitap önderlerin eleştirilecek, ayıplanacak bir yönü olmaması ve kiliseye örnek olmaları gerektiğini buyuruyor. Çünkü önderler Tanrı’nın topluluğunun kâhyalarıdır. Önderlerin kilise topluluğunun gözünde saygınlıklarını kaybetmemeleri gerekir. O nedenle önderler göz önünde olan kişiler olarak daha yüksek bir standarda göre yaşamaya dikkat etmelidir. Bu nedenle pastörler için mevcut olacak etik kodları pastörlerin bu standartlara uygun yaşamalarına yardımcı olacaktır.3 Etik kodları pastörlerden beklenenleri gösteren bir rehber olarak, pastörlerin kendilerini kontrol edebilecekleri yararlı bir alet işlevi görürler. Aynı zamanda topluluk da bu alet vasıtasıyla pastörlerin gerekli standartlardan uzaklaşıp uzaklaşmadıklarını da anlayabilirler.

Bunların dışında bu kurallar pastörlerin yeterliliklerini de ölçer,4 çünkü bu etik kodlarını yerine getirmek için pastörlerin sadece karakter açısından değil, eğitim açısından olsun, sosyal açıdan olsun, farklı kabiliyetlere de sahip olması gerekir. Örneğin, önderin teolojik açıdan sürekli gelişmesi ve bunun için de çalışması ve kendisini geliştirmesi gerekir. Teolojik açıdan kendini geliştirmeyen önder bir süre sonra aşağıda sıralanan etik kodlarında belirtilen bazı konularda beklentileri karşılamada yeterli olmayacaktır. Bu durumda ya yeniden kendini geliştirmeye başlaması ya da görevden çekilmesi gerekir. Dolayısıyla etik kodları önderleri belirli yetkinliklere sahip olmaya zorlaması ve yetkin olmayan önderleri açığa çıkarması açısından da faydalıdır.

Aşağıda kiliseler için örnek bir pastörlerin etik kodları listesi vardır. Bu etik kodları Kutsal Kitap buyruklarından, ilkelerinden, teolojik çıkarımlardan ve pratik değerlendirmelerden kaynaklanmaktadır. Kiliseler kendileri için kendi kodlarını oluşturabilirler. Bu listeler daha kısa ve özet şeklinde de olabilir. Burada yer almayan başka konular da dahil edilebilir. Aşağıdaki listenin esas amacı pastörlerin etik kodları konusunda farkındalık oluşturmak ve kiliselerin dikkatini bu konunun önemine çekmektir. Ayrıca, kiliseler pastörler için etik kodlarını aktif olarak kullanmak isterlerse bunu nasıl uygulayacakları da önemlidir. Etik kodlarının gerçekten yararlı olması için kilisenin uygun bir yönetim sistemi geliştirmesi gerekir. Çünkü etik kodlarının sadece ilan edilmesi yeterli değildir, uygulamada sürekli olarak etkin bir şekilde kalmasının sağlanması gerekir. Burada, bunu gerçekleştirecek bir kilise yönetim sistemine sahip olmanın önemi ortaya çıkar. Dolayısıyla kiliselerin etik kodlarının uygulanmasını garanti eden bir yönetim sistemi üzerinde de düşünmesi gereklidir. Bu konuyu başka bir makalede ele almayı umarak, şimdilik asıl konum olan pastörler için derlediğim etik kodlarını listesini aşağıda sunuyorum.

Kiliseler İçin Pastörlerin Etik Kodları5

1. Tanrı ile ruhsal ilişkimde olgun olacağım. Düzenli olarak dua, tapınma, Söz’ü çalışma vb. ruhsal disiplinleri uygulayacağım.
2. Daha iyi hizmet edebilmek için gelişmeye çalışacağım ve özellikle Kutsal Kitap’ı çalışmaya ve öğrenmeye devam edeceğim.
3. Elçilerin öğretişine sadık kalacağım. Doğru öğretişi öğreteceğim, savunacağım.
4. Kilisenin içindeki hizmetimde kilisenin iman bildirgesine bağlı kalacağım.
5. Her zaman tanrısal motivasyonla hizmet edeceğim.
6. Öğrettiklerimi samimi şekilde yaşamaya çalışan biri olacağım.
7. Para, mal, konum, makam, statü, övgü, popülerlik peşinde olmayacağım.
8. Kutsal Kitap buyruk ve ilkelerine bağlı kalarak Tanrı’ya yaraşır biçimde dürüst, kutsal, ahlaklı ve onurlu bir yaşam sürdüreceğim.
9. Gerek toplum içinde, gerekse kilisede, hizmetimin gerektirdiği saygınlığa ve sorumluluğa uygun yaşayacağım, davranacağım, konuşacağım, örnek bir yaşam sürdüreceğim ve göstereceğim.
10. Evliysem örnek bir eş ve baba olacağım. Bekârsam temiz bir yaşam sürdüreceğim. Cinsel ahlaksızlıktan uzak duracağım.
11. Küfür, şiddet, alaycılık, öfke, bağırma çağırma, kötü söz gibi ayıp şeylere hayatımda yer vermeyeceğim. Özellikle kilisemdeki kardeşlere karşı bu şekilde davranmayacağım.
12. Kavgacı, zorba, baskı uygulayan, otoriter, kötü davranan, kaba davranan, egemenlik taslayan vb. biri olmayacağım.
13. Sakin, nazik, iyi niyetli, alçakgönüllü, saygılı, sevgi dolu, merhametli ve insanlara değer veren biri olacağım. Kimseyi aşağılamayacağım, kimseyle alay etmeyeceğim, kimseyi küçük görmeyeceğim.
14. Sağduyulu, ölçülü, kendini denetleyebilen biri olacağım.
15. Özeleştiri yapabilen biri olacağım.
16. Başkalarının yapıcı eleştirilerine açık olacağım.
17. İnsanların yaklaşabildiği, konuşabildiği biri olacağım.
18. Kimseye düşmanlık beslemeyeceğim, intikamcı olmayacağım.
19. Hizmetimde ve tüm yaşantımda adil, doğru ve dürüst olacağım.
20. İnsanlara hizmetimde ayrımcılık yapmayacağım.
21. Topluluğumu kayıracağım, güvenilir ve iyi bir hizmetkâr kâhya olacağım. Topluluğumun ruhsal gelişimi için gayret göstereceğim.
22. Konuksever ve kardeşlerime zaman ayıran biri olacağım.
23. Ruhsal ve fiziksel yaşamıma dikkat edeceğim.
24. Alkol düşkünü olmak, uyuşturucu kullanmak vb. kötü alışkanlıklara sahip olmayacağım. Ayıplanabilir şeylerden kaçınacağım.
25. Haksız kazanç peşinde koşan, para sevgisi olan, sefahate düşkün, bencil biri olmayacağım.
26. Birlikte hizmet ettiğim kardeşlere karşı saygılı, açık, dürüst ve güvenilir olacağım.
27. Birlikte hizmet ettiğim kardeşlerin gelişimlerini destekleyen biri olacağım.
28. Birlikte hizmet ettiğim kardeşlerle esenlik içinde hizmet etmeye çalışacağım.
29. İnsanların benimle paylaştığı özel hassas bilgilerini, onların izni olmadan kimseyle paylaşmayacağım. Bu bilgileri ancak paylaşılmaması durumunda biri zarar görecekse veya yasal olarak paylaşılması gerekiyorsa, gerekli kişilerle paylaşmayı seçebilirim.
30. Pastörlük yetkimi ve konumumu istismar etmeyeceğim.
31. Kilisedeki hizmetimin çerçevesinde kilisenin tüzüğüne bağlı kalacağım.
32. Kimsenin hakkında yalan, iftira, karalama yapmayacağım.
33. Hizmetimi gerektirdiği gibi yapamazsam bırakmaya veya görevden alınmaya açık olacağım.
34. Pastörlük yetkimi ve konumumu kendimin veya ailemin kişisel çıkarı için kullanmayacağım.
35. Kilisenin mallarını, kaynaklarını, kendimin ve ailemin kişisel menfaatleri için kullanmayacağım.
36. Manipülasyon yapmayacağım. Gerçekleri saptırmayacağım. Hizmetimin kapsamında kilisenin içinde kimsenin de kardeşlerimi manipüle etmesine izin vermeyeceğim.
37. Kimseyi ruhsal olarak, duygusal olarak, sözlü olarak, fiziksel olarak veya cinsel olarak taciz etmeyeceğim.
38. İnsan ilişkilerinde kişisel sınırlara dikkat edeceğim.
39. Kimseyi sömürmeyeceğim.
40. Barışsever ve bağışlayıcı biri olacağım.
41. Kilisede hizipçilik, bölücülük yapmayacağım.
42. Kilisenin bana teslim edilen kaynaklarını uygun şekilde kullanacağım. İsraf, gereksiz kullanım vb. şeylerden kaçınacağım.
43. Hizmetimden dolayı kilisenin ilgili birimlerine (örneğin ihtiyarlar kuruluna) hesap verebilir olacağım.
44. Karşı cinsle veya çocuklarla ilişkimde eleştiriye neden olacak bir durumun oluşmamasına özen göstereceğim.
45. Hizmetim süresince bir siyasi parti üyesi olmayacağım ve bir siyasi partiye hizmet etmeyeceğim.
46. Biri benim Kutsal Kitap’ta belirtilen önderin niteliklerine veya buradaki etik kodlarına uymadığımı söylerse/iddia ederse veya ilgili birimlere (örneğin ihtiyarlar kuruluna) rapor ederse o kişiyi haksız şekilde cezalandıracak bir tutum, davranış, söylemde bulunmayacağım.
47. Hizmetimde yetkimin olmadığı veya beni ilgilendirmeyen konulara ve başkalarının işlerine karışmayacağım.
48. Kilise düzeninin, hizmetlerinin bilerek aksamasına neden olmayacağım.
49. İlgili birimlerin (örneğin ihtiyarlar kurulunun), beni Kutsal Kitap’ta belirtilen önder niteliklerine ve burada belirtilen etik kodlarına göre değerlendirmelerini kabul ediyorum.
50. Diğer ihtiyarların Kutsal Kitap’a uymayan veya etik dışı davranışlarını görmezden gelmeyeceğim.
51. Kimseyi kanıtsız veya sağlam dayanaklar olmadan itham etmeyeceğim.
52. Kardeşlerin hayatlarına hizmetimin kapsamı dışında müdahale etmeyeceğim, onları kontrol etmeye çalışmayacağım.
53. Kilise içinde bir kardeşime karşı yapılan haksızlığı, adaletsizliği görmezden gelmeyeceğim.
54. Diğer kiliselerle ve diğer kiliselerin önderleriyle iyi ilişkiler içinde olmaya çalışacağım.

Başka bir kiliseden bir kardeşin nişan, evlilik, cenaze gibi törenlerinin yapılmasının o kilisenin pastörünün sorumluluğu altında olduğunun bilincinde olarak, o pastörün izni veya olağandışı durumlar haricinde bu törenleri kendim yapmayacağım. Kendi kilisemizden bir kardeş başka bir kiliseden bir kardeşle evlendiğinde, düğün törenlerini yapma önceliğinin birlikte katılmaya karar verdikleri kilisenin pastörüne ait olmasına saygı göstereceğim.

• 1Alexander Strauch, Kutsal Kitap İhtiyarlığı (İstanbul: Haberci, 2002) s. 80.
• 2Jim Estep, David Roadcup ve Gary Johnson, Answer His Call (Joplin, Missouri: College Press Publishing Co, Inc., 2013), s. 38.
• 3 Joe E. Trull ve R. Robert Creech, Ethics for Christian Ministry: Moral Formation for Twenty-First-Century Leaders (Grand Rapids, Michigan: Baker Academic, 2017), s. 187.
• 4 Trull ve Creech, s. 188.
• 5Trull ve Creech, s. 215-239.