1. Kutsal Kitap teolojisi, sistematik ve tarihi teolojiden farklıdır.
“Kutsal Kitap teolojisi” dendiğini duyan biri, Kutsal Kitap’a sadık bir teolojiden bahsettiğimi düşünebilir. Amaç kesinlikle Kutsal Kitap’ın gerçeğini yansıtmak olsa da, Kutsal Kitap teolojisi ilimi diğer teolojik yöntemlerden farklıdır. Örneğin, sistematik teolojinin hedefi Kutsal Kitap’ın belirli bir konu ya da sorun hakkında öğrettiği her şeyi derlemektir. Örneğin, Tanrı ya da kurtuluş hakkında Kutsal Kitap’taki her şey üzerinde çalışma yapmak, sistematik teoloji oluşturmasıdır. Tarihi teoloji çalışırken hedefimiz Hristiyanların yüzyıllar boyunca Kutsal Kitap ve teolojiden ne anlam çıkardıklarını anlamaktır. Bu amaçla Jean Kalvin’in Mesih doktrini üzerinde çalışabiliriz. Hem sistematik hem de tarihi teoloji çalışmanın önemli yollarından olsa da, Kutsal Kitap teolojisi farklı ve tamamlayıcı bir teoloji ilimidir.
2. Kutsal Kitap teolojisi Tanrı’nın aşamalı vahyini vurgular.
Kutsal Kitap’ın bir konu hakkında söylediği her şeyi bulmaktan ziyade, Kutsal Kitap teolojisinin hedefi Tanrı’nın ve kurtuluş planının aşamalı vahyini takip etmektir. Örneğin, Yaratılış 3:15’de Tanrı, kadının soyunun bir gün yılanın başını ezeceğinin vaadinde bulunmuştur. Fakat bunun ne şekilde gerçekleşeceği orada net değildir. Bu tema aşamalı olarak ortaya koyuldukça, kadının soyunun aynı zamanda İbrahim’in soyu olduğunu ve Yahuda oymağından gelen soylu Oğul, İsa Mesih olduğunu görüyoruz.
3. Kutsal Kitap teolojisi, Kutsal Kitap’ın hikâyesinin izini sürer.
Bir önceki noktayla yakından ilişkili olarak, Kutsal Kitap teolojisi ilimi aynı zamanda Kutsal Kitap’ın çözülen hikâyesinin izini sürer. Kutsal Kitap, her şeyi yaratmış ve her şeye egemen olan Yaratıcı Tanrımız hakkında bir hikâye anlatır. İlk ebeveynlerimiz ve o zamandan beri her birimiz Tanrı’nın bize iyilik gösterdiği egemenliğini reddetmişizdir. Fakat Tanrı bir kurtarıcı göndereceği vaadini vermiştir ve Yaratılış 3’ten sonra Eski Antlaşma’nın tamamı da gelecek olan bu Kurtarıcı’ya işaret eder. Yeni Antlaşma’da, Kurtarıcı’nın geldiğini ve insanları kurtardığını ve bir gün her şeyi yenilemek üzere tekrar geleceğini öğreniriz. Bu hikâyeyi beş kelimede özetleyebiliriz: yaratılış, (günaha) düşüş, kurtuluş, yeni yaratılış. Kutsal Kitap teolojisinin görevi, bu hikâyenin izini sürmektir.
Kutsal Kitap bizlere, her şeyi yaratmış ve her şeye egemen olan Yaratıcı Tanrımız hakkında bir hikâye anlatır.
4. Kutsal Kitap teolojisi, Kutsal Yazı yazarlarının kullandıkları kategorileri kullanır.
Kutsal Kitap teolojisi bizleri, ilk önce modern sorulara ve kategorilere bakmak yerine Kutsal Yazı yazarlarının kullandıkları kategorilere ve sembollere yönlendirir. Örneğin, Kutsal Kitap hikâyesinin temelinde Tanrı’nın halkıyla yaptığı antlaşmaların giderek açıklanan vahyi bulunmaktadır. Fakat modern dünyada sıklıkla antlaşma kategorisini kullanmaya pek de yönelmeyiz. Kutsal Kitap teolojisi bizim tekrar Kutsal Yazıların insani yazarlarının kullandıkları kategorilere, sembollere ve düşünce yöntemlerine dönmemize yardımcı olur.
5. Kutsal Kitap teolojisi, Kutsal Yazıların her bir yazarının ve bölümünün eşsiz katkısına değer verir.
Tanrı kendisini yaklaşık bin beş yüz yıllık bir süre içinde yaklaşık kırk farklı yazarla açıklamıştır. Bu yazarların her biri kendi sözlerini kullanmıştır ve hatta kendi teolojik vurgularına ve temalarına dahi sahiptirler. Her ne kadar bunların her biri birbirini tamamlasa da, Kutsal Kitap teolojisinin büyük avantajlarından biri bizlere Kutsal Yazıların her bir yazarından çalışma ve öğrenme yöntemi sağlıyor oluşudur. Müjdelere ahenk kazandırmak iyidir, fakat aynı zamanda Tanrı’nın bizlere tek bir Müjde hikâyesi sunmadığını unutmamalıyız. Bizlere dört tane vermiştir ve bu dördünden her biri bütünün tam olarak anlaşılmasına dair zengin katkıda bulunur.
6. Kutsal Kitap teolojisi aynı zamanda Kutsal Kitap’ın birliğine de önem verir.
Kutsal Kitap teolojisi her ne kadar bizlere Kutsal Yazıların her bir yazarının teolojisini anlama konusunda büyük bir araç sağlasa da, aynı zamanda yüzyıllar boyunca süregelen insan yazarlarının arasında Kutsal Kitap’ın birliğini görmemize de yardımcı olur. Kutsal Kitap’a çağlara yayılmış parçalı hikâyeler serisi şeklinde bakarsak, ana noktayı göremeyiz. Çağlar arasında bağ kuran temaların izini sürdükçe, Kutsal Kitap’ın bizlere, tek halkını kendi görkemi uğruna kurtarmaya adanmış tek Tanrı’nın tek hikâyesini anlattığını görürüz.
7. Kutsal Kitap teolojisi bizlere tüm Kutsal Kitap’ı, odak noktasında Mesih olacak şekilde okumayı öğretir.
Kutsal Kitap, halkını kurtaran tek bir Tanrı’nın tek bir hikâyesini anlattığından, biz de bu hikâyenin temelinde Mesih’i de görmeliyiz. Kutsal Kitap teolojisinin hedeflerinden biri, tüm Kutsal Kitap’ı İsa hakkında bir kitap olarak okumayı öğrenmektir. Tüm Kutsal Kitap’ı İsa hakkında bir kitap olarak görmekle kalmayıp bu hikâyenin nasıl bir araya geldiğini de anlamalıyız. Luka 24’te, İsa’nın kendi öğrencilerini Kutsal Kitap’ın birliğini göremediklerinde uyarması aslında Mesih’in ne denli merkezde yer aldığına işaret eder. Onlara “akılsızlar ve peygamberin tüm anlattıklarına inanmakta yüreği ağır olan kişiler” demiştir, çünkü tüm Eski Antlaşma’nın Mesih’in günahlarımız uğruna acı çekmesi ve sonrasında dirilişi ve göğe yükselişi aracılığıyla yüceltilmesi gerektiğini anlamamışlardır (Luk. 24:25-27). Kutsal Kitap teolojisi tüm Kutsal Kitap’ın Mesih merkezli yapısını anlamamıza yardımcı olur.
8. Kutsal Kitap teolojisi bizlere Tanrı’nın kurtarılmış halkının bir parçası olmanın ne anlama geldiğini gösterir.
Yukarıda Kutsal Kitap teolojisinin tek halkını kurtaran tek bir Tanrı’nın tek bir hikâyesini anlattığını belirttim. Bu ilim bizim Tanrı’nın halkının bir üyesi olmanın ne anlama geldiğini kavramamıza yardımcı olur. Yaratılış 3:15’teki kurtuluş vaadinin izini sürersek, bu temanın nihai olarak bizleri İsa Mesih’e yönlendirdiğini görürüz. Ayrıca Tanrı’nın tek halkının tek bir etnik grup ya da siyasi bir ulus olmadığını da görürüz. Bilakis, Tanrı’nın halkı iman aracılığıyla tek bir Kurtarıcı’da birleşmiş kişilerdir. İsa bizleri hem kurtarır hem de süregelen görevini sürdürmemiz için güçlendirir. Ve Tanrı’nın halkı görevlerini İsa’nın adımlarından giderek keşfeder.
9. Kutsal Kitap teolojisi gerçek bir Hristiyan dünya görüşü için esastır.
Her dünya görüşü, içinde yaşadığımız dünyayı tanımlamakla ilgilidir. Geleceğe dair hayatlarımızın, umutlarımızın, planlarımızın hepsi daha büyük bir hikâyede köklenmiş haldedir. Kutsal Kitap teolojisi Kutsal Kitap hikâyesini net bir şekilde anlamamıza yardımcı olur. Hikâyemizin yaşam, ölüm, reenkarnasyon ve yeniden doğma olması, çevremizdekilere davranışlarımızı etkileyecektir. Hikâyemizin daha büyük, yönlendirilmeyen doğal evrimin rastgele örgüsünün ve nihai çürümenin bir parçası olmasıysa, hayat ve ölüm hakkındaki düşüncelerimizi etkileyecektir. Fakat hikâyemiz kurtuluşun daha büyük hikâyesinin – yaratılışın, günaha düşüşün, kurtuluşun ve yeniden yaratılışın hikâyesinin – parçasıysa çevremizdeki her şeye dair görüşümüz bundan etkilenecektir.
10. Kutsal Kitap teolojisi tapınmaya yönlendirir.
Kutsal Kitap teolojisi Kutsal Yazılar boyunca Tanrı’nın görkemini daha net görmemize yardımcı olur. Tanrı’nın egemen kurtuluş planının, Kutsal Kitap’ın tek bir birleşmiş hikâyesinde açıklandığını gördükçe, O’nun tüm tarihi niyetlendiği hedefleri gerçekleştirmek üzere bilge ve seven eliyle yönlendirdiğini gördükçe, Kutsal Yazılar’da bizlere Mesih’i gösteren tekrar tekrar aktarılan örneklerini gördükçe Tanrı yüceltilir ve bizim O’nun büyük değerini daha net görmemize yardımcı olur. Pavlus’un Romalılar 9-11’de Tanrı’nın kurtuluş planının tarihinin izinden gitmesi onu kaçınılmaz şekilde yüce Tanrımız’a tapınmaya yönlendirmişti:
Tanrı’nın zenginliği ne büyük, bilgeliği ve bilgisi ne derindir!
O’nun yargıları ne denli akıl ermez, yolları ne denli anlaşılmazdır!
“Rab’bin düşüncesini kim bilebildi?
Ya da kim O’nun öğütçüsü olabildi?”
“Kim Tanrı’ya bir şey verdi ki,
Karşılığını O’ndan isteyebilsin?”
Her şeyin kaynağı O’dur; her şey O’nun aracılığıyla ve O’nun için var oldu.
O’na sonsuza dek yücelik olsun! Amin” (Romalılar 11:33-36).
Bu yüzden bizler için de Tanrı’nın görkemi Kutsal Kitap teolojisinin nihai amacı ve hedefi olmalıdır.
