“Hristiyanlıkta, dünyadaki diğer dinlerden daha fazla insan daha fazla dilde dua etmekte ve tapınmaktadır.”1 Hristiyanlık gerçekten de dünya çapında bir inançtır. “Hiçbiri birbirine kalıcı olarak bağlı kalmaksızın, çeşitli kültürlerde rahatça yer bulmaktadır.”2 Birçok kültürde yer bulan bir inanç olarak Hristiyanlık hem “çekirdek, öz” hem de “yerel” bir inanca sahiptir. Başka deyişle, dünyanın her yerinde bulunan Hristiyanların bağlı kaldığı bir sistematik teoloji çekirdeği vardır. Fakat belirli bağlamsal ihtiyaçlara karşılık olarak Hristiyanlığın ifadesi olan yerel Hristiyan inançlar da mevcuttur. Örneğin, Çin’de komünizmi ele alıp değerlendiren bir teolojiye sahip olmak önemlidir. Bu tür bir teolojinin, “kutsal hayvanlar”la alakalı bir teolojiye ihtiyaç duyan Hindistan’da pek değeri olmaz. Öyleyse, dünya kilisesinde yerel bağlama has “teoloji üretme”nin yolu nedir? Bu kitap tam da bu konuya değinmeye yarar sağlıyor; Kutsal Yazılar’ı kendi toplumumuz bağlamında yorumlarken, Hristiyan inancının temelini nasıl koruyacağımızı gösteriyor.
David Wells’e göre teoloji üç disiplinden oluşmaktadır. Bunların başında, Kutsal Kitap’a dayalı bir metnin anlamını keşfetmek için çalışma, yorumlama yapmak gelir. İkinci olarak, teolojinin günlük yaşamda nasıl uygulanması gerektiği üzerinde düşünülmelidir. Son olarak, günümüzde yerel toplumu ilgilendiren konular açısından ne anlama geldiğini anlamak üzere Kutsal Kitap’a dayalı öğreti üzerinde düşünüp taşınmak gerekir. “Teoloji, hayati durumlarda Hristiyan’a yaraşır kararlar almakla ilgilidir.”3
Yerel teoloji, akademik kurumdansa en iyi kilise tarafından, yani imanlılar topluluğu tarafından yapılır. Kurumların Kutsal Kitap’ı yorumlamada başarılı olduğu aşikardır, ancak bireysel ve bağlamsal uygulama özellikle yerel kilisenin alanıdır.
Yerel toplumun olgun bir teolojiye sahip olması için kilisenin sorgulama alışkanlığına sahip olması gereklidir. Kutsal Yazılar’ı çok iyi bilmek yetmez, Kutsal Yazılar’ın çağımızın, bulunduğumuz bölgenin ve tanıdığımız kişilerin hayatına nasıl hitap edebileceğini sürekli irdelemeliyiz.
Bu konudaki en önemli sorun, teolojiyi toplum bağlamına uyarlarken kültüre öncelik verme hatasına düşmektir. Teolojinin kültürü düzeltmesine izin vermek yerine, kültürün Kutsal Kitap’a uygun olmayan boyutlarını işin içine dahil ederiz. Ya da kültüre iyice uyum sağlasın diye teolojiyi bulandırırız. Bunu yaparak da kiliseyi büyümek için muhtaç olduğu şeyden mahrum etmiş oluruz: Mesih’i tümüyle, yani kimliğini ve yaptıklarını doğru anlamak (Ef. 4:11-16). Bunun sonucu olarak kilisenin yerelleştirme girişimleri Kutsal Yazılar’ın temeline bağlılığın yitirildiği inançlara yaramış olur. Başarıyla yerel kültüre uyarlanmış teoloji, kültürün gerçek eleştirel analizini ve daha derin teolojisini içermelidir.
Teoloji, Tanrı’yı tanımayı ve sevmeyi hedefleyen, bunu sözlerle, eylemlerle ve aklı kullanarak yaşama geçirmenin gayretinde tutkulu bir arayıştır. Doğru teolojinin amacı bilgelik kazanmaktır; çevremizdeki teoloji tiyatrosunda Kutsal Yazılar’ın senaryosundaki yerimizi bulmaya çalışıyoruz. Kutsal Yazılar bize rehberlik eder ama sahneye ve diğer aktörlere uygun hareket ederiz. Aksi şekilde olmamalı (yani, sahne ve aktörler bizim rehberimiz olmamalı). Bu nedenle dünyayı ve Kutsal Yazıları yorumlamanın, dünyayı, insanları ve olayları değerlendirmenin ve bunlara göre rol almanın belli yolları vardır, çünkü Kutsal Yazılar olan ana metin bunu gerektirir. Teolojiyi sağlam temellere göre oluşturanlara kulak vermek, Kutsal Kitap’a dayalı kaynakları doğru ve tamamıyla yansıttığımızdan VE yoldan sapmadığımızdan emin olmamıza yardım eder.
İyi yerelleştirilmiş teoloji Kutsal Kitap temellidir. Yerel kültüre değinir, Mesih ve Ruh merkezlidir. Ayrıca Tanrı’nın tarih boyunca yaptıklarını da önemser, yani kilise tarihine önem verir. Ayrıca şimdiki olaylarda Tanrı’nın elinin etkin olduğunu da fark eder. Tanrı’nın gerçeği tam ve mutlaktır, fakat Tanrı’nın gerçeğiyle ilgili anlayışımız (“teoloji”) her zaman kısmi veya tam değildir. Tanrı’nın gerçeğini daha derin anlamak için geçmişten olduğu kadar bugünden de Kutsal Yazılar’la ilgili başkalarının görüşünü dinlemeliyiz. Aynı zamanda insanların Kutsal Yazılar’la ilgili düşüncelerini karşılaştırmalı, inançlarının Tanrı’nın Sözü temelli olup olmadığını da ayırt etmeliyiz.
İyi bir teoloji, iyi teolojik yöntemden kaynaklanır. Teolojik yöntem, teoloji oluşturmanın meşru “süreci” olarak adlandırdığımız şeydir.4 En iyi yöntem Kutsal Kitap’taki parçaların yorumlanmasıyla başlar, Kutsal Kitap’a ait kategorilere yerleştirmekle devam eder. Devamındaki süreç tarihi gelişimi ele almaktır; diğer deyişle, teolojinin Eski Antlaşma’nın ilk beş kitabı, oradan peygamberler, müjdeler ve mektuplarla sonlanmak üzere izleri aranır. Kutsal Kitap irdelemesinin ardından tarihi teoloji gelir. Burada kilise babalarımızın, reform teologlarının ve modern teologların teolojik gerçeği nasıl dile getirdiğine bakılır. Süreç sistematik teoloji ve kategorileriyle sonlanır.
Her Hristiyan teolojik bir yönteme, kendi sistematik teolojisini oluşturduğu bir yola sahiptir. Sorulacak soru her zaman kişinin yönteminin Kutsal Yazılar’a, Tanrı’nın Sözü’ne nihai ve belirleyici yetkiyi verip vermediği ve bunun hangi seviyede olduğudur. Yeruşalim Konseyi’nin üyeleri, kilisedeki öteki uluslardan olanlarla ilgili meselede bir sonuca varmak istediklerinde Kutsal Yazılar’a, imanlıların tanıklığına ve Ruh’un yönlendirişine dikkat etti.
Yerel teoloji oluşturmada kişinin kültüre yakınlığı önemlidir. “Kültürde” yaşamaktan ziyade kültürü yaşayanlar sağlam teolojik bir uygulamaya karar vermeye en uygun kişilerdir. Türkiye’de, Türk kilisesi için yerelleştirilmiş teolojiyi en iyi oluşturacak ve dile getirecekler Batılı teologlar değil, Türk teologlardır.5
Tanrı, Türkiye topraklarındaki kardeşlerimizi hem geniş ölçüde hem de detaylarda Kutsal Yazılar’a uygun bir “Türk teolojisi” oluşturmaya çalıştırırken yönlendirsin ve ülkedeki tüm halkların yüreklerine konuşsun.
- 1Sanneh, 2003, Craig Ott ve Harold A. Netland, Globalizing Theology: Belief and Practice in an Era of World Christianity (Grand Rapids, Michigan: Baker Academic Publishing, 2006), s. 15’ten alıntılanmıştır.
- 2Tite Tienou, Tienou, Renewing the Evangelical Mission, ed. Richard Lints (Grand Rapids, Michigan: Wm. B. Eerdmans Publishing Co., 2013), s. 31’den alıntılanmıştır.
- 3Walls, 2002, Ott ve Netland, s. 39’dan alıntılanmıştır.
- 4Bkz. Ken Wiest, “Tanrıbilim Metodu ve Kurtuluş Bilimi: Bir Örnek”, e-manet, Sayı 20 (Nisan-Haziran 2010), s. 24-26.
- 5Ziya Meral’in Bir Türk Teolojisine Doğru başlıklı e-manet makale dizisi (sayılar 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11) süreçteki ilk adımlara iyi bir örnektir.
